ใช้แรงจมเป็นหลัก ไม่ใช่ตั้งใจผลักไปข้างหน้า

บทความนี้แปลจากบทหนึ่งจากหนังสือ “การถ่ายทอดจริงแท้ของหลักเหตุผลมวยไท่จี๋” (ไท่จี๋เฉวียนหลี่ฉวนเจิน) ซึ่งตีพิมพ์ครั้งแรกในปี 1986 เขียนโดย จางยี่จิ่ง จางหงจั้ว ศิษย์ของอาจารย์หลีหย่าเซวียน เนื้อหาประกอบด้วยหลักวิชามวยไท่จี๋ของอาจารย์หลีหย่าเซวียน ถือเป็นหนังสือวิพากษ์หลักวิชามวยไท่จี๋ที่ดีมากที่สุดเล่มหนึ่งที่เคยมีมา หลักวิชาถูกต้อง จริงแท้ และได้รับการถ่ายทอดตรงจากครูมวยรุ่นใหญ่ของตระกูลหยางอย่าง อ.หลีหย่าเซวียน ซึ่งเรียนมวยกับ อ.หยางเจี้ยนโหว และกราบ อ.หยางเฉิงฝู่เป็นอาจารย์ เนื้อหาทั้งหมดในหนังสือเล่มนี้จึงสามารถใช้เป็นหลักอ้างอิงวิชามวยไท่จี๋ตระกูลหยางได้เป็นอย่างดี

ใช้แรงจมเป็นหลัก ไม่ใช่ตั้งใจผลักไปข้างหน้า

ร่างกายพวกเรามีข้อต่อมากมาย ก็เพื่อให้เราเกิดมาสามารถเคลื่อนไหวได้อย่างเต็มที่ คนทั่วไปล้วนแต่สามารถใช้พวกมันได้อย่างถูกต้อง แต่ก็มีแต่คนฝึกมวย (อู่ซู่) เท่านั้นที่สามารถดึงเอาความสามารถออกมาได้อย่างเต็มที่ อย่างสมบูรณ์ แม้วิชามวยมีมาก เป็นร้อยเป็นพัน แต่แท้จริงแล้วล้วนแต่ฝึกฝนวิธีใช้ข้อต่อที่แตกต่างกันเท่านั้น

คุณค่าของข้อต่อก็คือความเคลื่อนไหวได้ ยิ่งเคลื่อนไหวได้มาก ก็ยิ่งทำให้เราสามารถใช้งานได้มาก แต่ (ในพวกฝึกมวย) มีเรื่องแปลกประหลาดคือ ข้อต่อบนมือ (แขน) นั้นสามารถให้เคลื่อนไหว “อิสระ” ได้เต็มที่ ทั้งยังกลัวว่าพวกมันไม่เคลื่อนไหวพอ จึงต้องครุ่นคิดหาวิธีฝึกฝน เพื่อเพิ่มความสามารถในการเคลื่อนไหวของพวกมัน แต่กับข้อต่อบนเท้า (ขา) พวกเขากลับไปพยายามจำกัดมัน กลัวว่าพวกมันจะเคลื่อนไหว “อิสระ” เกินไป

ในบรรดางานเขียนของนักมวยไท่จี๋มีหลายคนที่พิจารณาการรำมวยหนึ่งรอบ ต้องมีแค่ให้รำในระดับความสูงต่ำระดับเดียวกัน ไม่สามารถเดี๋ยวขึ้นสูงเดี๋ยวลงต่ำได้ นี่จึงทำให้สามข้อต่อใหญ่ของขาได้แต่เคลื่อนไหวอยู่ในสภาวะที่ไม่ธรรมชาติอย่างที่สุด ทำให้พวกมันไม่สามารถแสดงความสามารถออกมาอย่างเต็มที่ได้ การฝึกอย่างนี้ง่ายที่จะพัฒนากำลังแข็งแกร่งของขาและเท้าได้ แต่แน่นอนว่าไม่สามารถฝึกสภาพยืดหยุ่นตามธรรมชาติออกมา เวลาฟาจิ้งก็ได้แต่ใช้ขาหลังถีบไปข้างหน้า ต้องตั้งใจทำออกมา ทำให้การเคลื่อนไหวความเร็วไม่พอ ผลออกมาก็ยากที่จะเป็นที่พอใจได้ แต่ว่าคนส่วนใหญ่ก็ล้วนแต่ฝึกอย่างนี้ ยังเอางานเขียนบางฉบับมาใช้อ้างอิงทฤษฎีการฝึกแบบนี้ ฝึกกันจนกลายเป็นความเคยชิน จนไม่รู้สึกว่ามีปัญหา กล่าวอย่างถ่องแท้แล้ว นี่ก็คือเหตุผลที่คนส่วนมากเรียนมาหลายปีแต่กลับไม่สามารถฟาจิ้งหรือฟาจิ้งแต่กลับได้ผลไม่น่าพอใจนั่นเอง

พวกที่คิดว่าต้องรำมวยด้วยระดับสูงต่ำเดียวตลอดนั้น ส่วนใหญ่คือคิดว่า : มีแค่วิธีอย่างนี้ ศูนย์ถ่วงถึงจะไม่ลอยขึ้นมา ดีต่อการจมชี่ลงตันเถียน ทำให้ฐานมั่นคง หรือไม่ก็เชื่อว่านี่คือคนฝึกกงฟู ก่อนจะได้กงฟูย่อมสมควรต้องทนกับความยากลำบาก เพื่อเสริมสร้างความอึดอดทน ต่างๆ

แต่แท้จริงพึงรู้ว่าชี่จมตันเถียนนั้นคือต้องเป็นธรรมชาติ ไม่ใช่ไปกดไว้แบบตายๆ และการที่ฐานมั่นคงนั้น ก็คือมั่นคงแบบคล่องแคล่วเปลี่ยนแปลง คือทั่วร่างผ่อนคลาย ความมั่นคงมาจากศูนย์ถ่วงที่จมลงอย่างธรรมชาติ ไม่ใช่มั่นคงโดยไปกดตายไว้ หากว่าเอาการกดไปแสวงหาจม หาความมั่นคง นี่ย่อมทำให้ร่างกายส่วนล่างสูญเสียสภาพยืดหยุ่นดีดสะท้อน (ถานซิ่ง) ไป วิธีคิดดังว่านี้จึงล้วนแต่เป็นการคิดเองเออเองขึ้นมาทั้งสิ้น ความเข้าใจก็ล้วนแต่ตื้นแค่ผิว

ข้อต่อนั้นประโยชน์ของมันคือความคล่องแคล่ว บนขาจึงจำเป็นต้องมีข้อต่อหลายชิ้น ก็เพื่อให้เรามีความสะดวกในการเคลื่อนไหวอย่างคล่องแคล่วอิสระ ซึ่งไม่รู้ต้องใช้เวลายาวนานกี่หมื่นปีในการวิวัฒนาการขึ้นมา นี่คือศักยภาพที่ฟ้าประทานให้มนุษย์เรา เป็นสิ่งที่ควรได้รับซึ่งความภาคภูมิใจ มีเหตุผลที่ไหนกลับไปตั้งใจจำกัดคุณสมบัติแห่งความคล่องแคล่วของมันไว้ มีแค่กดไว้เพื่อให้เคลื่อนไหวในแนวขวาง (แนวนอน) ได้โดยไม่ยอมให้แนวบนล่างสามารถมีความเคลื่อนไหวยืดหยุ่นได้? ช่วยไม่ได้ที่คนทั่วไปไม่ค่อยชอบใช้สมองขบคิด มีแต่พูดเออออตามคนไปอื่นไปเรื่อย ยังเชื่อว่านี่คือ “ความลับถ่ายทอด” เสียอีก และถึงแม้ว่านี่คือการถ่ายทอด แต่ควรรู้ว่าคนรุ่นก่อนก็เหมือนพวกเราที่สามารถมีเวลาที่ผิดพลาดได้สำคัญคือพวกเราต้องทำให้ “ความลับถ่ายทอด” เหล่านี้มีความผิดพลาดที่น้อยลงไปเหลือไว้ให้แก่คนรุ่นหลัง

คัมภีร์มวยคือหลักการฝึกมวยที่ทุกคนต่างยึดถือ คือการรวบรวมประสบการณ์ของครูมวยชื่อดังแต่เก่าก่อน พวกเราฝึกมวยได้ไม่ดีเหตุผลหนึ่งก็คือ ไม่ได้นำเหตุผลจากคัมภีร์มวยมาฝึกฝนในเชิงปฏิบัติอย่างจริงจัง หรือไม่ก็เข้าใจเหตุผลบางอย่างผิดเพี้ยนไป

สำหรับการรำมวยหนึ่งรอบต้องมีเพียงแค่ระดับความสูงต่ำระดับเดียวกัน โดยไม่สามารถสูงขึ้นหรือต่ำลงได้นั้น กฎเกณฑ์ข้อที่ว่านี้หาได้มีปรากฏในคัมภีร์มวยไม่ หากว่าเป็นเรื่องสำคัญจำเป็นจริงๆ คงเขียนไว้ในคัมภีร์มวยตั้งแต่แรกแล้ว แต่เนื่องจากคัมภีร์มวยไม่มีเรื่องนี้ ก็ไม่รู้ว่าเป็นการมโนขึ้นมาของใครคนไหนหรือมาจากหลักมวยของตระกูลไหนยัดเยียดใส่มวยไท่จี๋เข้าไปแล้ว

ซึ่ง “กฎเกณฑ์” ข้อนี้กลับเต็มเปี่ยมด้วยคุณลักษณะที่ทำให้คนหลงใหล เนื่องจากหากพิจารณาจากฉากหน้า มันช่างดู “เข้มงวด” ทั้งยังเต็มเปี่ยมด้วย “เหตุผล” ดังนั้นจึงได้รับการชื่นชอบจากคนจำนวนมาก จนกลายเป็น “หลักมวย” ที่ไม่ได้เขียนบันทึกไว้ไปเสียอย่างนั้น

มวยไท่จี๋คือ “ลักษณะกลม” คือมีลักษณะสามมิติ ไม่ว่าจากทิศทางไหน ก็ล้วนแต่สามารถเคลื่อนเป็นรูปโค้งได้ เคลื่อนหมุนอิสระได้ แต่หากรำมวยโดยมีระดับความสูงต่ำระดับเดียวโดยไม่สามารถเดี๋ยวสูงเดี๋ยวต่ำ อย่างนี้ก็ย่อมทำให้เส้นทางการเคลื่อนไหวของเอว-คว่า (สะโพก) ถูกจำกัดไว้ด้วยแนวราบ อย่างนี้ไม่ใช่การวาดคุกขังตัวเองหรือ? (เป็นสำนวน หมายถึงการสร้างข้อจำกัดกักขังตัวเอง) อย่างนี้ก็ย่อมเป็นการขัดต่อลักษณะกลมของมวยไท่จี๋แล้ว กลายเป็นขัดกับหลักมวยไป และยังขัดต่อหลักความเป็นธรรมชาติของมวยไท่จี๋อีกด้วย

คัมภีร์มวยกล่าวว่า “เมื่อเคลื่อน ทั่วร่างทั้งหมดต้องเบาคล่อง” แต่หากรำมวยมีแค่สูงต่ำระดับเดียว พื้นที่การยืดขึ้นหดลงในทิศบนล่างล้วนแต่ไม่มี อย่างนี้ความยืดหยุ่นดีดสะท้อน (ถานซิ่ง) ก็ล้วนแต่สูญสลายไปหมดแล้ว แล้วยังจะเบาคล่องได้ยังไง? มวยไท่จี๋นั้นอาศัยความว่างเปล่าและเปลี่ยนแปลงไร้ขอบเขตถือเป็นขั้นสูงสุด แล้วจะมีการที่ตัวเองไปจำกัดความอิสระในการเคลื่อนไหวของตัวเองได้อย่างไร? นอกจากนี้ยังมีคนพบว่าการรำมวยโดยจำกัดแค่ความสูงระดับเดียวนั้น มีคนไม่น้อยที่เกิดการบาดเจ็บหัวเข่าในหลายระดับ นี่ก็คือโทษจากการฝืนหลักผ่อนคลายตามหลักธรรมชาติล่ะ!

คนควรคล่องแคล่ว มวยยิ่งควรคล่องแคล่ว แต่นั่นล้วนแต่ต้องพึ่งข้อต่อที่คล่องแคล่วถึงจะทำได้ มีที่ไหนที่ข้อต่อไม่คล่องแคล่วแต่มวยคล่องแคล่วได้!!

แปลกที่ครูมวยบางคนในสมัยนี้ ยังนำเอา “หลักมวย” ที่ไม่มีอยู่ในคัมภีร์มวยข้อนี้มายึดถือเป็นทักษะเฝ้าบ้าน (หมายถึงเป็นทักษะสำคัญ) แถมยังทำทีเป็นว่าไม่ยอมสอนให้คนง่ายๆ ทั้งยังทำเป็นเรื่องลึกลับซับซ้อน ทั้งที่ความจริงแล้วมันเป็นการแสดงแค่ว่าพวกเขาอ่านคัมภีร์มวยไม่พอ เรียนมวยไม่ใช้สมอง ใครพูดอะไรมาก็พูดตาม

ตามการถ่ายทอดมวยไท่จี๋ตระกูลหยางของ อ.หลีหย่าเซวียนนั้น การฝึกท่ามวยมีทั้งยกขึ้นจมลง เมื่อเริ่มเรียนนั้น ระดับองศาของการยกจมนั้นใหญ่มาก เมื่อกงฟูลึกแล้วสามารถเล็กลงหน่อย สรุปว่า มวยหนึ่งรอบล้วนแต่อาศัยการยกขึ้นจมลงฝึกออกมา ในแต่ละท่านั้น ครึ่งแรกคือยกขึ้น (หายใจเข้า) ครึ่งหลังคือจมลง (หายใจออก) ไม่เพียงแต่ร่างกายจมลง แต่ยังต้องให้เน่ยชี่ (ชี่ภายใน) จมลงตันเถียน โดยชักนำพวกมันจมลงอย่างเป็นธรรมชาติ ในเวลาที่จมลงก็เปิดหว่างขา (หรือเรียกว่า หยวนตาง – โค้งหว่างขา) จิ้งจมถึงฝ่าเท้า ฝ่าเท้าและพื้นดินสัมผัสกันอย่างแยกไม่ออก นั่นคือจิ้งและพื้นดินทะลวงถึงกัน อย่างนี้ถึงจะฝึกกงฟูออกมาได้ สามารถเบาคล่องอย่างเป็นธรรมชาติ เวลาฟาจิ้งนั้น สภาพดีดสะท้อน (ถานซิ่ง) ของ ขา เท้า จะมีพลังมาก ทั้งเร็วทั้งดุดัน มีผลอันสะอาดหมดจด พลังหากเปรียบกับแบบก่อนหน้าข้างต้น (หมายถึงแบบที่รักษาระดับสูงต่ำระดับเดียว) จักมากมายกว่ามาก คู่ต่อสู้ก็ต้านทานได้ยากมาก มีความพิศดารที่ “ฟาจิ้งโดยคนไม่รู้ตัว” ได้ คนถูกตีจักมีความหวาดกลัวอย่างควบคุมไม่ได้ ความรู้สึกเหมือนตกหน้าผาอย่างนั้น

การใช้ขาหลังถีบไปข้างหน้าแบบก่อนหน้านี้ (หมายถึงแบบที่รักษาระดับสูงต่ำระดับเดียว ซึ่งมักจะกดแรงไว้ และให้ขาหลังถีบแรงไปข้างหน้า) คือแรงขวาง (เหิงลี่ – หมายถึงแรงมิติเดียว) ซึ่งเป็นการตั้งใจทำออกมา ห่างจากวิถีของธรรมชาติไปไกล อย่างหลัง (คือวิธีที่รำมีสูงต่ำ ปล่อยให้ขึ้นลงตามธรรมชาติ มีขึ้นมีจม) คือการฟาจิ้งโดยการจมลง คือแรงตรงที่เกิดถานลี่ (แรงดีดสะท้อน) ขึ้น หรือเรียกว่า “ฝ่านจั้วลี่” แค่ขยับขับเคลื่อนความคิด ก็สามารถเคลื่อนไหวฟาจิ้งด้วยการจมลงได้ เร็วไวอย่างที่สุด ธรรมชาติอย่างที่สุด มวยไท่จี๋คือใช้ธรรมชาติเป็นกฎเกณฑ์ นี่ถึงจะเป็นความจริงแท้ของการฟาจิ้งของมวยไท่จี๋ล่ะ!!

อ.หลีหย่าเซวียน